Ben Cloots

een authentiek kunstenaar

In dit essay onderneem ik een poging tot interpretatie van de kunstwerken van Ben Cloots; een proeve tot het doorgronden van de specifieke artistieke boodschap van de schilderijen en tekeningen die hij de jongste decennia gecreëerd heeft. Hierbij wil ik me, waar mogelijk, laten leiden door twee belangrijke kunsttheoretici: Anton Ehrenzweig en Umberto Eco.
Het werk van Ben Cloots Iaat zich in de regel niet gemakkelijk lezen, zeker niet op het eerste gezicht. Er is tijd voor nodig, er is een aandachtige lectuur vereist. Zijn grote en kleine schilderijen zijn bij de eerste aanblik festijnen van kleur, ijn en vorm, nadien worden het abstraherende structuren, die naar een landschap kunnen verwijzen.
Maar wanneer de dialoog tussen toeschouwer en kunstenaar verder gaat en vanuit het onbewuste van de toeschouwer gepeild wordt naar het onbewuste van het scheppingsproces zelf, onthult ieder van deze schilderijen onverwachte elementen. Bij Ben Cloots voelt men in de abstracte substructuren de aanwezigheid van een gepland toeval. Intellect en feeling gaan hier perfect samen.
Het zoeken naar de verborgen orde is de allereerste opdracht bij het bekijken van zijn werk. Wat schuilt er achter het platte vlak van het kunstwerk? Een innerlijke rijkdom die we kunnen lezen in de volledig abstracte substructuur van de schilderijen, het landschap voorbij dus.
De psychoanalytisch geïnspireerde kunsttheoreticus Anton Ehrenzweig heeft in zijn standaardwerk 'The hidden order of Art. A study of the psychology of artistic imagination' (Paledin, London, 1970), het begrip de verborgen orde in de kunstinterpretatie geïntroduceerd en verklaard en aldus een interessante sleutel aangereikt tot het begrijpen van de abstracte kunst, Het is dus voor de toeschouwer, zeker voor die van het werk van Ben Cloots, noodzakelijk om tot een onbewuste waarneming te komen. Elke creatieve aftasting door het oog van een kunstminnaar impliceert aldus een waaier van mogelijke keuzes die bewust begrijpen ruim overtreffen. Het is als ware het kijken met een innerlijk oog.
De schilderijen van Ben Cloots kunnen meervoudig gelezen worden. Het zijn open kunstwerken, waar de toeschouwer nog een eigen inbreng kan formuleren. Ook over zijn werken zijn er diverse commentaren door kunstcritici verschenen. Marc Bourgeois benadert het procesmatige van het schilderen. Ann Woedstadt wijst op het tweeledig karakter, tussen figuratie en abstractie, tussen ordening en chaos. Daniël Ostyn beklemtoont het rijke en zuiver picturale in zijn stijl en Johan van Cauwenberghe geeft ook weer dat open karakter aan van zijn kunstwerken. Zijn het landschappen of lichamen?
Merkwaardig is hoe ieder zijn of haar accenten legt. Kijken wordt dus bij Ben Cloots essentieel een vorm van communicatie in die zin dat hij zelfs merktekens, stapstenen meegeeft om zijn werk te lezen: de titels. Maar ook het schilderij zelf verwijst naar die oerelementen van het schilderen: het coloriet en de penseelvoering. Hij heeft een eigen palet.
De semioticus Umberto Eco, een van de grootste schrijvers en denkers van deze tijd, beroemd geworden door zijn grote romans als 'De naam van de roos' en 'De Slinger van Foucault', is ook auteur van 'Opera Aperta’- het 'open’ kunstwerk - een kunsttheoretisch essay (Milaan, 1962). Hij zou het werk van Ben Cloots alleszins als lopen' betitelen, omdat zijn schilderijen die wisselende lectuurmogelijkheid bieden. Omdat zijn werk niet alleen over hemzelf gaat, maar ook de andere, de toeschouwer, erbij betrekt, biedt het ruimte voor persoonlijke duiding en interpretatie.
Een proeve tot besluit. Ben Cloots is een kunstenaar die vertrekt van vage landschappelijke gegevens of tijdsimpressies, die hij abstraheert of transponeert, die hij naar abstractie toe leidt. Hij is bovendien een echte hedendaagse schilder die zich bekommert om problemen van kleur, vorm en lijn, gelaagdheid en transparantie en die binnen die picturale velden tekens plaatst: cijfers, pijlen. In die geest is hij een kunstenaar die het modernisme trouw is gebleven en wiens oeuvre verwantschap vertoont met de fundamentele schilderkunst zoals die zich sedert de jaren zeventig van vorige eeuw tot vandaag vertoont. Het is een artiest met een authenticiteit die een eigen positie inneemt in dat rijke veld van de kunst in Vlaanderen.

 

Ernest Van Buynder

Ere-voorzitter van het M HKA